Mediation in strafzaken
Mediation heeft de afgelopen decennia een steeds belangrijke plek verworven in het Nederlands rechtstelsel. Ook in het strafrecht is de toepassing van mediation steeds gebruikelijker. Mediation en strafrecht lijken in eerste instantie moeilijk met elkaar te verenigen. Toch kan mediation naast het strafrecht een belangrijke functie vervullen.
In dit artikel wordt eerst ingegaan op wat mediation precies is. Vervolgens worden de ontwikkelingen rondom mediation in het strafrecht besproken. Tot slot wordt bekeken wat belangrijke zaken voor slachtoffer en verdachte zijn om op te letten bij een mediationtraject in het strafrecht.
Wat is mediation?
Mediation is een vorm van conflictbemiddeling onder leiding van een onafhankelijke en neutrale mediator. Bij mediaton staat vrijwilligheid voorop. Beide partijen dienen vrijwillig mee te willen doen aan een mediation. Dat betekent in de praktijk dat mediation niet snel verplicht kan worden opgelegd.
Bij een mediation zoeken partijen zelf naar een manier om het conflict op te lossen. De mediator treedt gedurende dit proces op als facilitator. Het zijn immers de partijen die zelf tot een oplossing moeten komen. Een mediation is vertrouwelijk. Voor de start van de mediation wordt daarom vaak een geheimhoudingsverklaring getekend. Wanneer partijen een geslaagde mediation hebben doorlopen kunnen de gemaakte afspraken worden vastgelegd in een vaststellingsovereenkomst.
De voordelen van mediation
Mediation is met goede redenen steeds populairder aan het worden. Enkele belangrijke voordelen van mediation (ten aanzien van een gerechtelijke procedure) zijn:
Partijen behouden (meer) autonomie en nemen deel aan de oplossing
Een mediationtraject is vaak goedkoper dan een gerechtelijke procedure
Er is meer ruimte voor de achterliggende behoeften en emoties van partijen
Mediation is vertrouwelijk en kan de relatie tussen partijen duurzaam verbeteren
Hoeveel kost een mediation?
De kosten van een mediation hangen af van verschillende factoren: het aantal mediation bijeenkomsten, het uurtarief van de mediator, de verdeling van de factuur en het eigen inkomen/vermogen. Mensen die onder een bepaalde inkomens- of vermogensgrens vallen hebben immers recht op subsidie voor mediation.
Hier kunt u meer lezen over de kosten van mediation en of u eventueel een eigen bijdrage zult moeten betalen.
Mediation in strafzaken
Ook mediation in strafzaken heeft zijn intrede gedaan. Sinds 1 januari 2012 is artikel 51h Wetboek van Strafvordering in werking getreden. Hoewel er hiervoor al aan herstelbemiddeling (vorm van mediation in en rondom strafzaken) werd gedaan is er met dit artikel een wettelijke basis gecreëerd voor de toepassing van mediation in strafzaken. Het artikel luidt:
1. Het openbaar ministerie bevordert dat de politie in een zo vroeg mogelijk stadium het slachtoffer en de verdachte mededeling doet van de mogelijkheden tot herstelrechtvoorzieningen waaronder bemiddeling.
2. Indien een bemiddeling tussen het slachtoffer en de verdachte tot een overeenkomst heeft geleid, houdt de rechter, indien hij een straf en maatregel oplegt, daarmee rekening.
3. Het openbaar ministerie bevordert bemiddeling tussen het slachtoffer en de verdachte of veroordeelde, nadat het zich ervan heeft vergewist dat dit de instemming heeft van het slachtoffer.
4. Bij of krachtens algemene maatregel van bestuur worden nadere regels gesteld betreffende herstelrechtvoorzieningen waaronder bemiddeling tussen het slachtoffer en de verdachte of tussen het slachtoffer en de veroordeelde.
Belangrijke punten hieruit zijn dat:
Mediation vanuit het OM wordt bevorderd
De rechter rekening houdt met een geslaagde mediation
Een mediation in strafzaken wordt begeleid door twee mediators. Deze mediators zijn gespecialiseerd in mediation in strafzaken en hebben hiervoor een verdiepende opleiding gevolgd.
Het nieuwe Wetboek van Strafvordering en mediation
In 2029 treedt het nieuwe Wetboek van Strafvordering in. Ook hierin zal mediation een belangrijk onderdeel worden. Hoewel de wettekst zeker nog niet definitief is, zijn er al heel wat contouren zichtbaar. In het kader van de Innovatiewet Strafvordering is er een aanvulling van het wetboek van Strafvordering aangenomen. In de artikelen 571-574 wordt het fundament gelegd voor mediation in de berechtingsfase van een strafzaak.
Met dit wetsvoorstel wordt een grondslag gecreëerd voor een rechterlijke verwijzing naar mediation. De rechter kan ambtshalve of op verzoek van de Officier van Justitie onderzoeken of de zaak in aanmerking komt voor mediaton. Daarnaast kan de rechter een volledig nieuwe eindbeslissing, de eindezaaksverklaring, nemen op basis van (de uitkomsten van) een mediationtraject. Dit volgt uit artikel 573 Wetboek van Sv. Belangrijk daarbij is wel dat alle betrokken partijen daar hetzelfde in staan.
Waar moet je op letten bij mediation in strafzaken?
Zowel de rechter als het OM kan doorverwijzen naar mediation. Vrijwilligheid en vertrouwelijkheid staan voorop bij een mediationtraject. Er zal een ‘herstelbehoefte’ bij het slachtoffer moeten zijn en een ‘herstelbereidheid’ bij de verdachte. Het slachtoffer dien behoefte te voelen aan een gesprek met de verdachte. De verdachte dient verantwoordelijkheid te nemen voor zijn daad; er zal sprake moeten zijn van enige erkenning van het voorgevallene.
Het is voor zowel slachtoffer als verdachte belangrijk om na te gaan welke behoeften er leven. Daarbij zal een vrijwillige deelname altijd voorop staan.
